Risk değerlendirmesi ve raporlama

 RİSK DEĞERLENDİRMESİ

 Sağlıklı ve güvenli ortamda çalışma hakkı en temel insan haklarından biridir. İş sağlığı güvenliği noktasında alınan tedbirler insan hayatına dönük olduğu içinde ayrıca önem taşımaktadır.

 Günümüzde iş sağlığı ve güvenliğinde kuralcı yaklaşımdan ziyade iyileştirici ve geliştirici bir yaklaşımın benimsenmesi gerektiği açıktır. İş dünyasının da bu konuya uyulması gereken bir zorunluluktan ziyade sağlık ve güvenliği destekleyen, verimlilik ve kaliteyi artıran bir araç olarak görmesi gerekir. Ancak böyle bir kültür oluştuğu takdirde iş sağlığı ve güvenliği konusunda sürekli iyileşme ve gelişme sağlamak mümkün olacaktır.

İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaların tümü risk değerlendirmesi olarak tanımlanmaktadır.

 Risk analizi ise toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen risklerin; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve işyerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilmesi, yani alınması gerekli tedbirleri belirlemek için incelenmesi ve değerlendirilmesidir.

 Esasen 6331 sayılı Kanunun temel amacı, çalışanların sağlık ve güvenliği için tehlike oluşturan veya oluşturabilecek bütün olumsuzlukları tespit etmek ve gerekli önlemleri almak, yani önleyiciliktir. Dolayısıyla bu yönüyle risk değerlendirmesi Kanunun özünü oluşturmaktadır.

 Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:

- Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.

- Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi.

- İşyerinin tertip ve düzeni.

- Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.

 Risk değerlendirmesini kimler nasıl yapar en önemli sorulardan birisidir. Risk değerlendirmesi işveren/işveren vekili, işyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri, işyerindeki çalışan temsilcileri, İşyerindeki destek elemanları, işyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar tarafından yapılabilir.

  Risk değerlendirmesi yapan ekibin seçtikleri yöntem önem taşımaktadır. Çalışma ortamı ve sektörü kullanılacak yöntemin seçimde büyük etkisi vardır. Risk değerlendirme yöntemlerini incelemek gerekirse;

 1. Nicel metod
2. Nitel metod
3. Karma metod
Nitel :Çeck list, FMEA, HAZOP örnek
Karma:Matris, Fine-Kinney, FTA, ETA örnek

MATRİS METODU: R=İhtimalxŞiddet 1-25 arası değer alır. 20 ve üstü acil önlem alınmalı.
CHEK-LİST: Chek-Listlerle sistem kontrol edilir. Nittel metottur. Bu yöntem sistemin oturmuş olduğu kurumsal şirketlerde uygundur.
FİNE-KİNNEY : Risk= İhtimal x Frekans x Sonuçların derecesi
Bu yöntemle sonuçlar 0-1000 arası değer alır
R≤20 ise risk zayıf; 20-R-70 kesin risk eylem planı hazırlanmalı; 70-R-200 önemli risk; 200-R- 400 ise yüksek risk; R≥400 çok yüksek risk
OLASI HATA TÜRLERİ VE ETKİ ANALİZİ: (FMEA)
Risk= İhtimal x Frekans x Tespit edilebilirlik
FMEA kendi arasında
· Sistem FMEA
· Proses FMEA
· Sistem FMEA
· Tasarım FMEA diye ayrılır.
Sonuçlar 0-1000 arası değer alır.
1-R-50 arsı düşük risk; 50-R- 100 arası orta risk; 100-R-200 arası yüksek risk; R≥200 çok yüksek risk
HATA AĞCI ANALİZ YÖNTEMİ(FTA) : Bir tepe Olayının gerçekleşmesi/gerçekleşmemesi için alınması gereken önlemler ayrıntılı olarak analiz edilmesi.
OLAY AĞCI ANALİZ YÖNTEMİ(ETA): Olayların yaptığı sonuçlara bakılarak derecelenme yapılır. İhtimal hesaplanmasında kullanılır. Olasılığın görülmesini sağlayan sistemdir. İhtimallerin meydana gelme olasılığıdır.
HAZOP: Tehlike ve Çalışabilirlik; Kapalı sistemlerde kullanılır. (Kimya petrol sektöründe kullanılır)Basit temel tanımlarla risk değerkendirilmesi yapılır.Kılavuz kelimeler ile risk tanımlanır.
SEBEP-SONUÇ ANALİZİ: Balık kılçığı analizi de denir. Enerji- Nükleer santrallerde kullanılır. ETA-FTA karışımı bir analizdir. Avantajı: Çoklu hata analizi etkili ve olayı tam zaman skalası ile takip edilebilir olması. Dezavantajı: Olasılıkları saptamak zor ve tartışmalı olması sistemdeki değişiklikleri iyi bilmek gerekir.

Söz konusu metodların ilgili sektörlerde uygulaması yapılmaktadır. Risk değerlendirme işlemleri ilk kademeden tüm aşamaları için bir ekip işi niteliğindendir. Risklerin belirlenmesinin önemli olduğu kadar uygulamaya dönük olması da önem taşımaktadır. Risk değerlendirme aşamaları devamlılık isteyen bir süreçtir. Risk değerlendirme adımları;

1. Adım : Politika belirleme
2. Adım: Planlama: a) Hedef belirleme b)Hedefe uygun prosedürler hazırlama c)Risk değerlendirme metodu belirleme d) Risk değerlendirme yapmak . Riski tespit etmek 2. Adımda biter.
3. Adım Uygulama: a) Riski kabul edip etmeyeceğimize karar verme b) Kontrol tedbirleri uygulama(kabul edilmeyen riskler için) c) Yazılı prosedürleri hayata geçirme d) Hedefi yakalamak için çalışmalarda bulunmak
4. Adım Kontrol Etme Aşaması: a) Yapılan uygulamaların doğruluğunu kontrol etmek (iç ve diş denetimler ile) b) Yönetimin gözden geçirme c) Bütün bu adımlardan uygunsuzlukları belirlemek
5. Adım Önlem almak : Düzeltici / önleyici faaliyetler
Beşinci adımdan sonra tekrar 1. Adıma dönülür.

 Risk değerlendirme aşamalarını uygulamaya dönük olabilmesi için tehlikelerin risk analizini yapanlar tarafından fark edilebilir ve belirlenebilir olması gerekmektedir. Tehlike tespitinde önce mevcut durum incelenmeli bu da tehlike kaynağını görmeye dayanır.(Ergonomik, kimyasal, mekanik, fiziksel vs. şartlara bakılır) Mevzuat bazlı tespit: Mevzuatta sağlanamayan şartlar tehlike kaynağıdır. Geçmiş kayıtları inceleme: Kaza/ramak kala, İSİG yıllık faaliyet raporlarını inceleme, teknik periyodik kontrol raporlarını inceleme, benzer iş yerlerinden elde edilen veriler.

 Risk analizinin yapıldıktan sonraki işlemlerde çok önemlidir. Kaynağında önlem önceliklidir. Tehlikeyi kaynağında yok etmeye çalışmak, ikame, makine koruyucuları, yerel havalandırma vs. içerir. Ortamda önlem almak, mühendislik önlemleri uzaklaştırma, tecrit, genel havalandırma vs. içerir. İdari önlemler: çalışma süreleri ayarlama, iş yeri düzeni, eğitim, planlı bakım onarım vs. içerir. Son çare KKD kullanımı olarak belirlenmiştir.