GIDA SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

GIDA SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Gıda sektörü, ticari hacmi düşünülecek olursa bugün dünyadaki en büyük sektörlerden
biridir. Sektörde, yiyecekler ham olarak alınır, işlenir ve paketlendikten sonra insanların
tüketebilmesi için piyasaya sürülür. Bu gerçekten içinde birçok önemli işlemi barındıran
önemli bir süreçtir. İnsanların en temel ihtiyaçlarından birisi beslenme ihtiyacı olup, artan
nüfus, gelişen sanayi ve değişen hayat koşulları gibi etkenler hazır gıda talebini ve tüketimini
hızla arttırmaktadır. Geniş bir yelpazeye sahip olan gıda sanayi, alt dalları açısından
birbirinden farklı özellikler taşıyan sektörleri barındırmaktadır.
Gıda Ürünleri İmalat Sanayi Sektöründe Meydana Gelen İş Kazalarının Ana Nedenleri
Ülkemizde meydana gelen iş kazaları incelendiğinde, gıda ürünleri imalat sanayi
sektöründe meydana gelen iş kazalarının toplam iş kazalarının yaklaşık’luk bir kısmını
oluşturduğu görülmektedir. Sektörde meydana gelen yaklaşık ’i büyük kaza olarak
nitelendirilebilecek, hastanede tedavi gerektiren (özellikle düşüp kayma neticesinde kemik
kırılması, yüksekten düşmeler gibi) tipte kazalardır. 3 günden daha fazla istirahat gerektiren
diğer kazalar ise genellikle malzeme kaldırılması ve taşınması sırasında meydana gelen
kazalar, bıçak vb. el aletlerinin neden olduğu kazalar ve düşen cisimlerin çarpması sonucu
meydana gelen kazalardan oluşmaktadır.
İşletmeler bir bölümden diğerine geçmek için kapılarla bölümlendirilmiştir. Bu
kapıların bazıları tek yönde açılırken bazı kapılar iki yönlü olarak açılacak şekilde dizayn
edilmiştir. İşçiler diğer taraftan açılan kapılarla sık sık vurulmaktadır. Görünüşte önemsiz gibi
görünse de özellikle tehlikeli madde taşındığı durumda ciddi kazalara neden
olabilmektedir.Bu nedenle kapıların görüşü sağlayacak şekilde saydam olması önerilmektedir.
Sektörde meydana gelen kazaların yaklaşık ’i büyük kaza olarak
nitelendirilebilecek, hastanede tedavi gerektiren (özellikle düşüp kayma neticesinde kemik
kırılması, yüksekten düşmeler gibi) tipte kazalardır. 3 günden daha fazla istirahat gerektiren
diğer kazalar ise genellikle malzeme kaldırılması ve taşınması sırasında meydana gelen
kazalar, bıçak vb. el aletlerinin neden olduğu kazalar ve düşen cisimlerin çarpması sonucu
meydana gelen kazalardan oluşmaktadır. Gıda sektöründe meydana gelen kazalar elle taşıma
(2), kayma düşme (%), Hareketli/düşen hareketli cisimler (), yüksekten düşmeler
(%6), Sabit cisimlere çarpma (%5), zararlı maddeler ile temas (%4), Hareketli araçlar ile
temas (%2), Elektriksel kazalar (%0,4), yangın/patlama (%0.1).

Gıda Endüstrisinde Meydana Gelen Hastalıklar
Ülkemizde meslek hastalığı istatistiklerinin takibinde eksiklikler bulunmakla birlikte,
dünya üzerindeki istatistikler incelendiğinde, gıda imalatı sektöründe her sene sektörde
çalışan işgücünün yaklaşık %5’lik kısmının çalışma şartlarından kaynaklanan hastalıklara
uğradıkları görülmektedir. Gıda imalatı sektöründe görülen mesleki hastalıkların çok büyük
bir kısmı sürekli tekrarlanan yükleme – boşaltma işlemlerinden kaynaklanan kas – iskelet
sistemi rahatsızlıklarıdır. Benzer şekilde sürekli yapılan paketleme işlemleri ve benzeri
faaliyetler de üst kol bölgesinde rahatsızlıklara sebep olmaktadır. İşe bağlı oluşan stres ve
mental yorgunluk da uluslar arası literatürde bir mesleki hastalık olarak değerlendirilmektedir.
Mesleki astım ve iç burun iltihabı da un ve diğer organik tozlara maruziyete bağlı olarak gıda
imalatı sektöründe yoğun olarak görülen bir diğer hastalıktır. Ayrıca gıda kimyasallarına ve
temizlik işlemlerinde kullanılan diğer kimyasallara maruziyet sonucu oluşan cilt hastalıkları
ve yüksek sesli ortamlarda çalışmaya bağlı olarak görülen işitme kayıpları sektörde görülen
diğer meslek hastalıklarıdır.
Solunum sistemi hastalıkları; enzimler, hayvanlar, tahıllar ve unlar ile çalışmanın
İngiltere’de mesleki astıma neden olduğu işçileri kazalara ve meslek hastalıklarına karşı
sigortalayan şirketler tarafından düşünülmektedir. 40 tane tarçın sektöründe çalışan işçi
üzerinde yapılan araştırma sonucunda 35 tanesinin 7.5’inin kronik öksürük hastalığına
veya ",5’inin astım hastalığına sahip olduğu belirlenmiştir.
Mikrobiyoloji yiyecek sektöründe uzun yıllardan beri kullanılmaktadır. Tricoderma,
Penicillium, Aspergillus ve Bacillus gibi mikroorganizmalar yiyecek ve içecek sektöründe
yoğun olarak kullanılmaktadır. Ekmeğin, peynirin, yoğurdun mayalanması bu organizmalar
sayesinde olmaktadır. Nişastanın şekere çevrilmesi, selülozun parçalanması hep bunlar
sayesinde olmaktadır. Bu mikroorganizmaların havaya bulaşması alerjik alveolite
ve astıma neden olmaktadır.
Bununla birlikte soğutmak, sterilize etmek, ayırmak, dezenfekte etmek için kullanılan
sıvı, gaz veya buhar halde bulunan kimyasallar, bazı hastalıklara neden olabilmektedir.
Karbon monoksit (CO),fark edilmesi son derece zor bir gazdır ve özellikler duman ve tütsü ile
pişirme odalarında, tahıl silolarında ve balık eti depolarında bulunur ve CO zehirlenmesi
ölüme bile neden olabilir. Amonyak, maruz kalındığı zaman cildi yakar, tahriş eder ve su
toplanmasına neden olur. Uzun süre maruz kalmak ve solumak ise bronşit ve zatürreye neden

olur. PVC (Polivinil Klorür), paketleme sırasında kullanılan bir kimyasaldır. PVC filmi
ısıtıldığında termal bozulma meydana gelir ve bu ortaya yayılan koku ve duman gözleri
gözleri, burunu ve ağzı tahriş eder ve soluk daralmasına neden olur.
Cilt hastalıkları; bu sektörde çalışanlarda kontak dermatitler ve egzema, en çok
görülen cilt hastalıklarıdır. Sürekli elleri sabunla yıkamak ve dezenfekte etmek
için amonyaklı solusyonlara sokmak temizlik ve sterillik için olmazsa olmazlardır. Ellerin
sürekli olarak nemlenmesi yağ oranını azaltabilir ve kontakt dermatite neden olur.
Kimyasallara ve katkı maddelerine maruz kalmak da cilt sorunları yaratır. Fermentasyon
sırasında oluşan peptitler ve proteinlere karşı egzemalar  ve alerjiler oluşabilir. Trypsin,
chymothrypsin, protease gibi enzimlerinde kontakt dermatit hastalığına neden olduğu rapor
edilmiştir. Yukarıda sayılan hastalıklardan korunmanın en etkin yolu KKD kullanmaktır. Cilt
hastalıklarından korunmak için uygun eldivenler kullanılmalıdır. Eldivenleri kullanarak cildin
dış etkenlerle temasını engellenebileceği için hastalıkları önlemek daha kolay olacaktır.
Eldivenlerin latex materyalinden yapılmış olması alerji yapabilir veya cildin hava almasını
engelleyebilir. Enfeksiyon hastalıkları; hayvanlardan kaynaklanan parazit
hastalıkları ve enfeksiyonlar, et paketleyen ve süt ürünleri ile ilgili sektörlerde çalışan işçiler
daha çok görülür. Bu hastalıkların nedeni enfekte olmuş hayvanlarla kurulan doğrudan
temastır.
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yayımlanan yıllık istatistikler incelendiğinde,
“Gıda Ürünleri İmalatı” sektörünün gerek işyeri sayısı, gerek çalışan sayısı, gerekse de
sektörde meydana gelen iş kazası sayıları açısından ilk on sıra içerisinde yer aldığı
görülmektedir.